Fimmtungi unglingspilta í nöp við feminísta, vegan og trans

Sæki samantekt...

Sjónvarpsþættirnir Adolescence, sem sýndir eru á Netflix, hafa hlotið einróma lof. Þeir þykja afburðavel leiknir, skrifaðir og ekkert síður mikið tæknilegt afrek — hver þáttur er tekinn upp í einni töku.

Úr hvaða heimi spratt Jamie?

Umfjöllunarefni þáttanna hefur kveikt umræðu um allan heim; hvað eru börnin okkar að gera á netinu, hvaða efni eru þau skoða? Og til stendur að sýna þættina í öllum grunnskólum Bretlands.

Adolescence er saga hins þrettán ára Jamie Miller sem myrðir bekkjasystur sína á hrottalegan hátt — hann er undir sterkum áhrifum manosphere, mannhvelsins og incel — karla sem eru skírlífir gegn vilja sínum og finnst það vera konum að kenna; 80 prósent kvenna hrífist af tuttugu prósent karla og þess vegna eigi þeir ekki sjens, þær skuldi þeim kynlíf. Þetta er menning sem er gegnumsýrð af andúð á konum og valdeflingu þeirra.

Áhorfendur fá að kynnast Jamie sem hræddum unglingspilt sem pissar á sig af hræðslu þegar sérsveitin handtekur hann á heimili fjölskyldunnar en þeir fá líka að sjá and-feminíska og hortuga Jamie þegar hann stendur augliti til auglitis við sálfræðing sem á að meta hann; unga, sterka og sjálfstæða konu.

Eftirlit foreldra þarf að fylgja

Jamie, skrifaði Jack Thorne, annar af höfundum þáttanna í aðsendri grein á Guardian, er ekki bara afsprengi hættulegrar hugmyndafræði heldur afsprengi foreldra sem sáu ekki, skóla sem stóð á sama og heila sem stoppaði hann ekki. „Þetta er bara það sem við erum að fylgjast með á hverjum degi. Þetta eru þær áhyggjur sem við höfum í dag; þegar börn og unglingar fá í hendurnar tæki og miðla í hendurnar til að höndla eða nota,“ segir Skúli Bragi Geirdal, sérfræðingur í upplýsinga- og miðlalæsi.

Skúli telur að við nálgumst það efni sem börn og ungmenni horfa á af of mikilli léttúð. „Hvaða áhrif hefur þetta á einstaklinga sem hafa ekki þroska til að meðtaka það efni sem þau eru að horfa á?“

Við, fullorðna fólkið, séum hálfbarnaleg þegar komi að því efni sem er aðgengilegt börnum og ungmennum á netinu, börn í þriðja, fjórða og fimmta bekk horfi á efni með foreldrum sínum sem sé bannað innan sextán ára og þyki það ekkert tiltökumál. Skúli hefur heyrt af ungum strákum sem horfi alltaf á eitt hryllingsmyndband fyrir svefninn svo þeir fái ekki martraðir eða verði betur undirbúnir að sjá eitthvað hræðilegt efni. „Hvernig fá börn aðgang að þessu efni? Það skortir uppá eftirlitið, eftirlit foreldra og að við áttum okkur á því að efni sem aldursmetið er ekkert fyrir börn.“

Færri krakkar á Snapchat og Tiktok

Skúli segir öll merki benda til þess að samfélagið þurfi að bregðast við; það hafi nú þegar verið gert með fræðslu og vitundarvakningu og það hafi borið árangur; hlutfall barna níu til tólf ára á snapchat og tiktok sé lægra en 2021 sem sé jákvætt og skólar hafi beðið um fræðslu og sett þessi mál á dagskrá. „En heimilin þurfa líka að fylgja með. Eftirliti foreldra er ábótavant. Við sjáum að börn geta nálgast sem þau hafa ekki þroska eða aldur til að meta. Og þau eru líka með falska aðganga, fjórðungur barna í 6. til 10 bekk hefur viðurkennt að hafa verið með falskan aðgang á samfélagsmiðlum.“

Fyrir okkur miðaldra fólkið var eitt atriði í þáttunum sérstaklega eftirminnilegt; þegar sonur lögreglumanns sem rannsakar morðið, tekur föður sinn afsíðis, útskýrir fyrir honum að hann skilji ekkert um hvað málið snúist, hann viti ekki einu sinni hvað tjáknin þýði sem börnin noti á samfélagsmiðlum.

Skúli á samtöl við ungmenni um þessi tjákn og þau leggja mismunandi þýðingu í þau, þetta getur verið á milli landa og jafnvel líka á milli aldurshópa. „Unglingar í framhaldsskóla leggja kannski ekki sömu merkingu í tjákn og börn í grunnskóla. Þannig að þetta flækir samskiptin.“

Unglingsdrengjum illa við vegan og trans

Neteinelti er líka hluti vandanum, Skúli rifjar upp að hann sjálfur hafi orðið fyrir barðinu á einelti þegar hann var í grunnskóla, því hafi samt lokið þegar hann kom heim til sín.

„Í dag eineltir eineltið krakkana heim og upp í rúm og oft vita krakkar ekkert hver er þarna að baki. Falskir aðgangar eru nýttir til að stríða vinum eða senda skilaboð sem þau vita að þau mega ekki senda en skýla sér á bakvið falska aðganginn.“

Skúli segir það samt jákvætt að mælingar hafi sýnt að dregið hafi úr þessari hegðun, bæði hjá strákum og stelpum, í grunnskóla og framhaldsskóla.

En þótt þetta séu jákvæð teikn eru líka ýmis óveðurský sem ástæða er til að hafa augun á. „Hóparnir sem unglingsdrengjum mislíkar mest við eru femínistar, vegan og trans. Og við erum að tala um 22 til 28 prósent. Þessar niðurstöður tala vel inn í umræðuna um eitruðu karlmennsku, Andrew Tate, Incel-hugmyndina.