Reykjavíkurborg braut á fatlaðri konu - Látin bíða svara í nærri áratug

Sæki samantekt...

Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt Reykjavíkurborg til að greiða fatlaðri konu miskabætur fyrir að hafa sinnt illa upplýsingagjöf til konunnar og fjölskyldu hennar vegna umsóknar um sérstakt búsetuúrræði fyrir hana. Segir í dómnum að borgin hafi tekið við umsókn hennar árið 2015 en hún ekki fengið úthlutað húsnæði fyrr en 2024 og fram til 2023 hafi litlar upplýsingar fengist um hversu löng biðin yrði eða hvar í röðinni umsókn konunnar væri á biðlista eftir úthlutunum. Bjó konan á meðan á heimili móður sinnar og er haft eftir móðurinni í dómnum að heimilislífið hafi verið erfitt og meðal annars einkennst af ofbeldi af hálfu konunnar.

Konan krafðist fjögurra milljóna króna í bætur frá borginni.

Fram kemur í dómnum að konan sé á þrítugsaldri. Hún er greind með dæmigerða einhverfu, miðlungsþroskaskerðingu, athyglisbrest með ofvirkni, greindarskerðingu og sjónskerðingu.

Fyrst var sótt um sérstakt búsetuúrræði fyrir konuna árið 2008, þegar hún var á barnsaldri, en þá voru málefni fatlaðara á forræði ríkisins en sveitarfélögin tóku við málaflokknum 2011. Umsókn um búsetuúrræði fyrir konuna var lögð fram af móður hennar hjá Reykjavíkurborg árið 2015. Í umsókninni kom fram að konan, sem þarna var komin á unglingsaldur. Jafnframt tók móðirin fram að heimilislífið væri erfitt og að dóttir hennar beitti bæði hana og yngri systur sína ofbeldi.

Biðlistinn

Umsókn var lögð fram í janúar 2015 en samþykkt af borginni í júní sama ár og sett í flokk II á biðlista en flokkarnir munu hafa verið fjórir og tekið mið af þörf fyrir þjónustu.

Í mars 2017 sendi móðirin tölvupóst til borgarinnar og óskaði eftir upplýsingum um stöðu umsóknarinnar og fékk þau svör að umsóknin væri virk og að dóttir hennar ætti inni umsókn á fjórum tilgreindum stöðum.

Þrjú ár liðu en í maí 2020 hringdi starfsmaður borgarinnar í móðurina, sem ítrekaði hversu erfið staðan væri á heimilinu. Sagði starfsmaðurinn móðurinni að biðlistinn í flokki II væri langur en fleiri þjónustukjarnar yrðu opnaðir árið eftir en úthlutun væri miðlæg.

Fundað var með móðurinni í júní 2020 þar sem hún upplýsti að yngri systir konunnar sýndi af sér mikla vanlíðan og áhættuhegðun vegna ástandsins á heimilinu. Upplýsti móðirin sömuleiðis að dóttir hennar og hún sjálf hefðu orðið fyrir líkamlegu og andlegu ofbeldi af hálfu föður konunnar.

Vorið 2021 óskaði móðirin enn eftir upplýsingum um stöðu umsóknarinnar og var upplýst um að vegna athugasemda umboðsmanns Alþingis hefði úthlutun verið breytt með þeim hætti að eitt miðlægt úthlutunarteymi færi yfir allar umsóknir á biðlista. Starfsmenn borgarinnar gátu ekki sagt til um hvort konan væri komin aftar á biðlistann. Um haustið var móðurinni tjáð að ekkert væri að frétta en ýmis áform væru uppi um frekari uppbyggingu búsetuúrræða.

Hvað að gera

Í lok árs 2021 sneri móðirin sér enn á ný til borgarinnar og lýsti ofbeldi dótturinnar. Hún spurði hvað hún ætti að gera. Dóttir sín yrði að komast í sérstakt úrræði. Fékk hún svar viku síðar um að dóttir hennar væri enn á biðlista. Í janúar 2022 var móðurinni tjáð að mál dóttur hennar teldist nú til neyðarmáls.

Í febrúar 2023 sendi móðirin enn einn tölvupóstinn til borgarinnar og óskaði eftir upplýsingum um stöðu dóttur sinnar á margumræddum biðlista. Svarið var að beiðnin væri í vinnslu. Móðirin kærði í kjölfarið dráttinn á úthlutuninni til úrskurðarnefndar velferðarmála en fékk daginn eftir tölvupóst frá Reykjavíkurborg um að unnið væri að uppbyggingaráætlun og vonandi kæmu formleg svör um haustið. Í ágúst 2023 fékk móðirin ítarlegt bréf með nánari lýsingum á forgangsröðun umsókna og uppbyggingu úrræða. Gert væri ráð fyrir að dóttur hennar yrði úthlutað búsetuúrræði á árinu 2024. Í september 2023 óskaði móðirin enn eftir svörum og lýsti stöðugum erfiðleikum á heimilinu og sagði dóttur hennar hafa brotið hurðina á herberginu sínu.

Í október 2023 komst úrskurðarnefnd velferðarmála að þeirri niðurstöðu að afgreiðsla borgarinnar á máli konunnar hafi ekki verið í samræmi við málshraðareglu stjórnsýslulaga og lagt var fyrir borgina að hraða úthlutun til konunnar eins og kostur væri. Sagði nefndin skort á viðeigandi húsnæði ekki geta réttlætt bið um ókomna tíð. Sagði nefndin gögn málsins benda til að ekki hefði verið unnið sérstaklega í húsnæðismálum konunnar á biðtímanum langa.

Móðirin fór í apríl 2024 enn einu sinni fram á upplýsingar um stöðuna en fékk þau svör að ekkert nýtt væri að frétta. Konunni var hins vegar í maí loks úthlutað íbúð en flutti þó ekki inn fyrr en í mars síðastliðnum.

Áratugur

Ljóst er því að ferill málsins var ansi langur. Lögmaður konunnar vísaði m.a. í lög um þjónustu við fatlað fólk, stjórnarskránna og mannréttindasáttmála Evrópu og sagði þetta allt tryggja rétt hennar til viðeigandi húsnæðis hjá borginni. Konan hafi aldrei á meðan þessum langa biðtíma stóð verið tilnefnd til úthlutunar og ekki hafi sérstaklega verið unnið í hennar málum á biðtímanum. Eðlilegt sé að veita borginni visst svigrúm en svo langur biðtími brjóti gegn rétti konunnar til húsnæðis. Vísaði lögmaðurinn sömuleiðis til reglugerðar um húsnæðisúrræði fyrir fatlað fólk sem kveði á um að umsóknir skuli settar á biðlista, raðað á hann og vinna skuli sérstaka áætlun um úthlutun húsnæðis til viðkomandi einstaklings. Þetta hafi ekki verið gert með gegnsæum og auðskiljanlegum hætti og því hafi konunni og hennar fjölskyldu verið ómögulegt að vita hvenær hún mætti eiga von á húsnæði.

Lögmaðurinn minnti einnig á að móðirin hafi yfirleitt haft frumkvæði að upplýsingabeiðnum um stöðu umsóknarinnar og hún fengið litla upplýsingar um stöðu umsóknarinnar.

Þetta allt sagði lögmaðurinn að hafi brotið í bága við áðurnefnda reglugerð. Sagði lögmaðurinn borgina því greinilega hafa brotið gegn réttindum konunnar og hún ætti þar með rétt á miskabótum.

Reykjavíkurborg hafnaði alfarið málflutningi lögmannsins og sagði að einstaklingur gæti ekki gert kröfu um ákveðna þjónustu heldur réðist framboð hennar af því í hvaða mæli sveitarfélagi sé unnt að veita hana hverju sinni. Vildi borgin meina að það teldist ekki óhóflegt að konan hafi þurft að bíða í níu og hálft ár eftir úthlutun viðeigandi húsnæðis. Í millitíðinni hafi konan notið margs konar stuðningsþjónustu af hálfu borgarinnar. Vildi borgin enn fremur meina að móðir konunnar hafi verið reglulega upplýst um stöðu mála.

Brot

Héraðsdómur Reykjavíkur kemst í dómnum að þeirri niðurstöðu að samkvæmt gögnum málsins hafi borgin unnið að því að mæta þörf eftir sértækum búsetuúrræðum fyrir fatlað fólk. Fellst dómurinn ekki á það að konan eigi rétt á húsnæði hjá borginni samkvæmt stjórnarskránni, mannréttindasáttmála Evrópu og stjórnsýslulögum.

Dómurinn tekur á hinn bóginn undir það með lögmanni konunnar að frá því umsóknin var lögð fram 2015 og fram í ágúst 2023, þegar konunnni var sent bréf um stöðu umsóknarinnar, hafi hún aldrei fengið upplýsingar um stöðu sína á biðlista og hvenær hún mætti vænta þess að fá úthlutað húsnæði. Þetta brjóti í bága við reglugerð um húsnæðisúrræði fyrir fatlað fólk. Vísar dómurinn í því samhengi til upplýsingaskyldu borgarinnar samkvæmt lögum um þjónustu við fatlað fólk og stjórnsýslulögum. Upplýsingagjöfin hafi verið stopul og sjaldnast að frumkvæði borgarinnar. Með þessari háttsemi séu saknæmiskröfur skaðabótalaga uppfyllt.

Konan fór eins og áður segir fram á 4 milljónir króna í miskabætur en Héraðsdómi Reykjavíkur þótti hæfilegt að dæma borgina til að greiða henni 1,3 milljónir í bætur.