Stærsta gjaldþrot í sögu Svíþjóðar, úrslit á Grænlandi

Sæki samantekt...

Heimsglugginn

Þórunn Elísabet Bogadóttir og Björn Þór Sigbjörnsson ræddu að fimmtudagsvenju við Boga Ágústsson um erlend málefni í Heimsglugganum. Að þessu sinni var rætt um stærsta gjaldþrot í sænskri viðskiptasögu. Northvolt átti að verða lykilfyrirtæki í sókn evrópskra bílaframleiðenda á rafbílamarkaðnum en reksturinn gekk aldrei sem skyldi og fyrirtækið er nú gjaldþrota og 3000 manns í Skellefteå í Norður-Svíþjóð hafa misst vinnuna.

Úkraínumenn hafa fallist á tillögur Donalds Trumps um vopnahlé en Rússar hafa ekki svarað enn. Trump hefur hótað Rússum auknum refsiaðgerðum fallist þeir ekki á vopnahlé.

Úrslit þingkosninganna á Grænlandi komu verulega á óvart, enginn bjóst við því að mið-hægriflokkurinn Demokratiit yrði stærsti flokkurinn. Jens-Frederik Nielsen, leiðtogi flokksins, reynir nú að mynda stjórn. Búist er við að hann reyni að mynda stjórn með IA, sem er lengst til vinstri í grænlenskum stjórnmálum, og hugsanlega einnig með hægriflokknum Atassut.

Dekurbarn fjárfesta gjaldþrota

Northvolt átti að verða lykilfyrirtæki í sókn evrópskra bílaframleiðenda á rafbílamarkaðnum, risastórt fyrirtæki sem framleiddi rafhlöður fyrir bíla. Northvolt hóf starfsemi fyrir sjö árum og þar hafa starfað allt að 5000 manns í Svíþjóð, Þýskalandi og Póllandi, langflestir í Skellefteå í Norður-Svíþjóð. Aðaleigendur eru Volkswagen, bandaríski fjárfestingarbankinn Goldman Sachs, Baillie Gifford, sem er breskur fjárfestingasjóður, vörubílaframleiðandinn Scania, fjárfestingarsjóður í eigu IKEA og ATP-sjóðurinn sem er fjárfestingarsjóður danskra lífeyrissjóða.

Reksturinn gengið illa

Reksturinn gekk aldrei eins og skyldi. Ýmis vandamál komu upp, framleiðsluferlið var flóknara og dýrara en áætlanir gerðu ráð fyrir og eftirspurn var ekki eins mikil og reiknað var með, ekki síst vegna þess að eftirspurn eftir rafbílum er minni en áætlanir gerðu ráð fyrir. Samkeppni frá Kína var erfið, ein af höfuðástæðum gjaldþrots Nothvolt er að Kínverjar hafa aukið mjög framleiðslu á rafhlöðum í rafbíla en talið var þegar Northvolt var stofnað. Kínverjum hefur tekist að framleiða rafhlöðurnar með minni tilkostnaði og þær eru því ódýrari.

Beðið eftir svari Rússa

Úkraínumenn hafa fallist á tillögur Bandaríkjaforseta um vopnahlé í stríðinu við Rússa sem hófst með allsherjarinnrás Rússa í febrúar 2022. Rússar töldu að það yrði létt verk og löðurmannlegt að gjörsigra Úkraínuher, hernema Kænugarð og steypa stjórn Volodymyrs Zelenskys. Raunin varð allt önnur og stríðið hefur dregist á langinn með miklu mannfalli. Donald Trump hefur hótað Rússum hertari refsiaðgerðum fallist þeir ekki á vopnahlé og gefið í skyn að Bandaríkjamenn auki stuðning við Úkraínu.

Bolton segir hættu fylgja vopnahléi

John Bolton, sem var öryggismálaráðgjafi Trumps á fyrra kjörtímabili hans, segir að hætta sé á að Úkraínumenn tapi á vopnahléi, Rússar gefi ekki eftir land sem þeir hafa lagt undir sig. Bolton lét þessi ummæli falla í viðtali við sænska ríkisútvarpið. Bolton er afar gagnrýnin á stefnu Trumps í utanríkis- og öryggismálum. Fyrir vikið er hann í ónáð hjá Trump, sem svipti Bolton öryggisgæslu og vernd lífvarða.

Óvænt úrslit á Grænlandi

Mið-hægriflokkurinn Demokraatit vann óvænt stórsigur í þingkosningunum á Grænlandi. Í kosningabaráttunni beindist athygli fjölmargra erlendra fréttamanna miklu meira að ríkisstjórnarflokkunum og Naleraq, sem vill sjálfstæði Grænlands sem allra fyrst. Þegar forystumenn þessara flokka voru umsetnir á framboðsfundum var Jens-Frederik Nielsen, formaður Demokraatit, látinn í friði.

Sjálfstæði Grænlands var ekki aðalmál kosninganna

Margir töldu að sjálfstæði Grænlands yrði helsta kosningamálið en á fundum frambjóðenda víða um landið reyndust kjósendur hafa meiri áhuga á að ræða þau málefni sem brenna á fólki dagsdaglega svo sem heilbrigðismál og menntamál. Sjálfstæði og ásælni Trumps Bandaríkjaforseta í yfirráð yfir Grænlandi voru vissulega mörgum ofarlega í huga. Naleraq, flokkurinn sem vill ganga lengst og hraðast í sjálfstæðismálum, bætti miklu við fylgi sitt en fréttaskýrendur benda á að þrír fjórðu kjósenda hafi kosið flokka sem ekki vilja slíta tengslin við Danmörku fyrr en Grænlendingar séu reiðubúnir til að standa á eigin fótum.

Stjórnarmyndun getur tekið nokkurn tíma

Líklegast er talið að Jens-Frederik Nielsen reyni að mynda stjórn með Inuit Ataqatigiit (IA), flokki Mútes B. Egede, fráfarandi formanni grænlensku landsstjórnarinnar eða forsætisráðherra. Demokraatit og IA eiga það sameiginlegt að vilja styrkja efnahagslífið og skjóta fleiri stoðum undir það. Slík stjórn hefði 17 af 31 sæti á grænlenska þinginu. Ekki er talið ólíklegt að reynt yrði að fá Atassut með, þá hefði stjórnin 19 sæti. Naaja Nathanielsen, ráðherra málefna hráefna, segir IA bíða eftir að Demokraatit bjóði þeim til viðræðna. Hún sagði líka að þetta hefðu ekki verið sérstaklega kosningar um sjálfstæði, það mál hefði verið á dagskrá í 30 ár og IA stefndi að því að auka sjálfstjórn Grænlendinga með því að taka til sín málaflokka eftir því sem landið hefði möguleika á, stefnt væri að sjálfstæði en margt þyrfti að gerast áður en því markmiði yrði náð.

Nielsen að öllum líkindum næsti forsætisráðherra

Jens-Frederik Nielsen verður að öllum líkindum næsti leiðtogi Grænlands. Hann er 33 ára, nam stjórnmálafræði í háskólanum í Nuuk og var starfsmaður Demokraatit er hann varð óvænt ráðherra atvinnu- og hráefnamála 2020 og leiðtogi flokksins án mótframboðs.

Nielsen, sem er margfaldur Grænlandsmeistari í badminton, hafði ekki mikla stjórnmálareynslu er hann varð leiðtogi Demokraatit. Hann dró flokk sinn úr stjórninni árið eftir að hann varð ráðherra vegna deilna um námuvinnslu. Í kosningunum eftir stjórnarslitin missti Demokraatit helming þingmanna sinna, fékk 9,3% og þrjá fulltrúa. Þá fékk hann fæst persónuleg atkvæði frambjóðanda Demokraatit. Í kosningunum núna fékk Nielsen langflest persónuleg atkvæði, 3.939. Næst kom Múte B. Egede með 2.679 og svo Aki-Matilda Høgh-Dam, frambjóðandi Naleraq, sem fékk um 2.500.

Hér má hlusta á Heimsglugga vikunnar.