Samið um ÍL-sjóð og stríðsyfirlýsingar

Sæki samantekt...

Tilkynnt var í vikunni um grundvöll að samkomulagi milli íslenska ríkisins og kröfuhafa á ÍL-sjóð. Það felur í sér að íslenska ríkið greiði kröfuhöfum ÍL-sjóðs ríflega 600 milljarða króna með skuldabréfum. Þeir eru að stærstum hluta lífeyrissjóðir landsins.

Með þessu er loks komið greinargott mat á því hvað það kostar ríkið að reka samfélagsbanka eins og sumir stjórnmálamenn berjast fyrir. En það er önnur saga.

Það er vissulega ánægjulegt að ríkið og lífeyrissjóðirnir leysi þetta vandamál með samningum í stað þess að láta reyna á frumvarp sem heimilaði slit á sjóðnum.

Í því samhengi er rétt að rifja upp hversu harðlega þingmenn Samfylkingar og Viðreisnar gagnrýndu framgöngu Bjarna Benediktsson, þá fjármálaráðherra, í þessu máli. Öllum mátti vera ljóst að frumvarp sem heimilar slit á sjóðnum var meðal annars lagt fram til þess að knýja lífeyrissjóðina að samningaborðinu. Það reyndist svo raunin. Samkomulagið náðist stuttu eftir að frumvarpið var lagt fram og væntanlega verður ekkert af langri og strangri slitameðferð með tilheyrandi óvissu og leiðindum.

Þetta þótti Jóhanni Páli Jóhannssyni óforsvaranlegt og gagnrýndi hann meðal annars Bjarna á sínum tíma fyrir „kúrekastæla“ og að grafa undan lánshæfismati ríkisins með framferði sínu. Kristrún Frostadóttir, formaður Samfylkingarinnar og núverandi forsætisráðherra, sagði Bjarna vera fáfróðan um efnahagsmál í tengslum við þetta mál. Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir, þingmaður Viðreisnar og dómsmálaráðherra, gekk svo langt að saka Bjarna um

sósíalisma vegna tilrauna hans til þess að leiða málið til lykta með skaplegum hætti.

Þrátt fyrir stór orð þessara ráðherra á sínum tíma hefur lítið heyrst í þeim um þá lendingu sem kynnt var í byrjun vikunnar.

Ríkisstjórnin efndi til blaðamannafundar í síðustu viku við mikinn lúðraþyt þegar starfshópur um hagræðingu skilaði tillögum sínum til stjórnvalda.

Töluvert hefur verið gert með það í fjölmiðlum að

ríkisstjórnin skuli hafa leitað til virkra í athugasemdum eftir hagræðingartillögum í samráðsgátt stjórnvalda við upphaf ársins. Fjöldi frétta hefur verið fluttur af framgangi vinnunnar og mikið látið með að sjálf gervigreindin hafi verið kölluð til við að vinna úr

tillögum almennings.

Þrátt fyrir aðkomu gervigreindarinnar og virkra í athugasemdum eru hagræðingartillögurnar í besta falli léttvægar. Sé eitthvað að marka útreikning starfshópsins nemur hagræðingin sem hlýst af tillögunum um einu prósenti af útgjöldum ríkisins. Enda tók starfshópurinn aðeins tillit til um sextíu af þeim tíu þúsund tillögum sem almenningur sendi inn meðan á samráðsferlinu stóð.

Þrátt fyrir að tillögurnar séu léttvægar voru viðbrögðin við þeim sterk. Enginn sýndi þó sterkari viðbrögð en Sonja Ýr Þorbergsdóttir, hinn lauflétti formaður BSRB. Ein af tillögum hagræðingarhópsins er að ríkissáttasemjari fái auknar valdheimildir til að grípa inn í vinnudeilur. Til stóð að samþykkja frumvarp að lögum um slíkar heimildir eftir að Efling neitaði að láta ríkissáttasemjara fá félagatal til að hægt hefði verið að greiða atkvæði um miðlunartillögu hans í deilu stéttarfélagsins við Samtök atvinnulífsins í janúar í fyrra.

Í samtali við fréttastofu Ríkisútvarpsins sagði Sonja:

„Í grunninn er það þannig að ef ríkissáttasemjari getur gripið inn í með þessum hætti þá lítum við svo á að við séum ekki sammála um það lýðræði sem við höfum byggt upp og er bara í samræmi við þá alþjóðasamninga sem við höfum innleitt hérna. Það er auðvitað félagsfólkið sjálft sem greiðir atkvæði um hvort það eigi að fara í verkfall og það á engin ein manneskja að geta gripið inn í það.“

Þetta er sérstök skoðun. Þarna er Sonja Ýr að halda því fram að það að færa ríkissáttasemjara sambærilegar heimildir og starfsbræður hans á Norðurlöndum hafa sé andstætt lýðræðishefðinni hér á landi og það gangi gegn alþjóðasamningum. Fréttamenn ættu að kalla eftir frekari rökstuðningi fyrir slíkri jaðarskoðun, ekki síst í ljósi þess að framgangur kjaraviðræðna hér á landi sýnir svo ekki sé um villst að þörf er á slíkum heimildum.

Ekki er Sonja Ýr hrifnari af tillögum starfshópsins um að fellt verði á brott ákvæði úr lögum um að áminna þurfi opinbera starfsmenn áður en til uppsagnar kemur. Sagði hún í sama samtali við Ríkisútvarpið að slíkt myndi jafngilda stríðsyfirlýsingu við verkalýðshreyfinguna — hvorki meira né minna. Sonja var ekki spurð út í frekari rökstuðning fyrir þeirri skoðun og hvers vegna jafna eigi kjör og réttindi opinberra starfsmanna og þeirra sem eru á almenna vinnumarkaðnum eingöngu þegar það hentar hinum fyrrnefndu.

Morgunblaðið sagði frá því í síðustu viku að Heiða Björg Hilmisdóttir nýr borgarstjóri Reykjavíkur, hefði 3,8 milljónir krónur samanlagt í laun á mánuði. Þetta eru ágæt laun í öllum samanburði. Má í þessu samhengi nefna að borgarstjóri New York þiggur 2,8 milljónir króna í laun á mánuði og er þó húsnæðiskostur og uppihald alls ekki hagstæðara í bandarísku stórborginni en á höfuðborgarsvæðinu. Tilefni fréttarinnar voru umræður í borgarstjórn þriðjudagskvöldið 4. mars.

Ekki hefur komið fram í frétt hvort auðsöfnun borgarstjórans sé í tengslum við fyrirhuguð áform hennar um stofnun innviðasjóðs eða þá framtakssjóðs. Þó má leiða líkum að því að Heiða borgarstjóri verður áhrifamikill fjárfestir á næstu árum og á sennilega eftr að láta að sér kveða á því sviði líkt og neyðarsjóður Ragnars Þórs Ingólfssonar þingmanns. Í fréttum Morgunblaðsins kom fram að laun Heiðu fyrir að gegna starfi formanns Sambands íslenskra sveitarfélaga hefðu margfaldast í valdatíð hennar. Þau hækkuðu að sögn Morgunblaðsins um 170% frá því að hún tók við embættinu.

Nokkrum dögum síðar sendi Sambandið frá sér tilkynningu um að það hefði sent Morgunblaðinu rangar tölur og laun Heiðu hefðu tvöfaldast í stað þess að ríflega þrefaldast. Það var óneitanlega sérstakt að lesa fréttir sumra miðla um að laun Heiðu „hefðu bara hækkað um 50%“ á tímabilinu.

Fjölmiðlarýni er einn af föstum dálkum Viðskiptablaðsins. Þessi birtist fyrst í blaðinu sem kom út 12. september 2025.