Blaðamenn verjast árásum vegna starfa sem áður þóttu sjálfsögð

Sæki samantekt...

Heiðar Örn Sigurfinnsson, fréttastjóri Ríkisútvarpsins, segir barið á fjölmiðlum Íslands fyrir að veita valdhöfum aðhald. Nýlegasta dæmið sé gagnrýni á fréttastofu RÚV fyrir fréttaflutning um mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur, sem sagði af sér embætti sem barna- og menntamálaráðherra. Fréttamaðurinn sem vann fréttina hafi orðið fyrir rætnu og persónulegu áreiti eftir að fréttin fór í loftið.

Hann segir fjölmiðla og aðrar lýðræðisstofnanir standa frammi fyrir nýjum ógnum. Skyndilega sé hið dramatíska slagorð bandaríska dagblaðsins The Washington Post, Lýðræðið deyr í myrkrinu, farið að hljóma eins og spádómur, en ekki heróp.

„Árásir sumra stjórnmálamanna og skipulögð dreifing falsfrétta hafa miðað að því að grafa undan trausti almennings á hefðbundnum fjölmiðlum og í mörgum tilvikum hefur það tekist,“ segir Heiðar í færslu sem hann birti á Facebook.

Blaða- og fréttamenn finni þetta á eigin skinni og þurfa að verjast persónulegum árásum og jafnvel ógnunum „vegna starfa sem áður þóttu sjálfsögð“.

Barið á fjölmiðlum fyrir að veita valdhöfum aðhald

Heiðar segir það eiga að vera sjálfsagt að segja fréttir í lýðræðissamfélögum og sérstaklega fréttir af þeim sem fara með völdin. Eitt mikilvægasta verkefni fjölmiðla sé að halda almenningi upplýstum um athafnir kjörinna fulltrúa og embættismanna, veita aðhald og spyrja erfiðra spurninga. Verkefnið segir hann alltaf hafa verið vandasamt, erfitt og vanþakklátt, en það fáist enginn til að taka það að sér, og gera það vel, þá falli myrkrið á. Lýðræðið þrífist ekki án þess.

„Hér á Íslandi er staðan orðin sú, að sárafáir fréttamiðlar eru eftir uppistandandi, og starfandi blaðamönnum hefur fækkað til mikilla muna. Það leggur enn ríkari ábyrgð á herðar þeirra sem eftir eru að þeir standi sig og sinni störfum sínum af heilindum,“ segir Heiðar.

Undanfarið hafi verið barið á fjölmiðlum Íslands fyrir að veita valdhöfum aðhald. Nú síðast hafi gagnrýnin snúið að fréttastofu Ríkisútvarpsins fyrir fréttaflutning þann 20. mars, daginn sem Ásthildur Lóa Þórsdóttir sagði af sér embætti sem barna- og menntamálaráðherra, og fyrir umræðu um málið í Silfrinu mánudaginn 24. mars.

Starfsfólk RÚV er að sögn Heiðars „auðvitað ekki óskeikult og tekur mark á málefnalegri gagnrýni“. Lengi megi ræða um efnistök og framsetningu einstakra frétta, sérstaklega í málum sem þróast um leið og fréttir eru sagðar af því, en þá sé betra að vera með staðreyndir málsins uppi á borðum þegar rætt er um framsetningu þeirra.

Staðreyndir fréttaflutnings um mál Ásthildar Lóu

Heiðar leggur fram nokkrar staðreyndir um málið.

1. „Ásthildur Lóa hafði sjálf ákveðið að segja af sér ráðherraembætti áður en fyrsta fréttin var flutt af ástæðum afsagnarinnar.“

2. „Fréttastofa RÚV byggði fyrstu frétt sína á viðtölum við barnsföður Ásthildar Lóu og fyrrverandi tengdamóður hans, sem hafði sent forsætisráðuneytinu erindi um málið.“

3. „Fréttastofa RÚV reyndi allan daginn að ná sambandi við Ásthildi Lóu til að fá hennar hlið á málinu. Hluta þess tíma sat hún á fundi með formönnum ríkisstjórnarflokkanna, þar sem hún ákvað sjálf að sér væri ekki sætt á ráðherrastóli.“

4. „Ásthildur Lóa greindi sjálf frá því í viðtali sem hún veitti fyrst kl. 18, að hún hefði ákveðið að segja af sér. Þar lýsti hún sjálf ástæðum uppsagnarinnar, þessu gamla máli, sem hún vildi ekki að skyggði á störf ríkisstjórnarinnar. Hún lýsti því sjálf sem beinagrindinni í sínum skáp.“

Segir hann fréttastofu RÚV hafa verið sakaða um ýmsar rangfærslur í fréttinni en engin þeirra hafi staðist skoðun. Ásthildur Lóa og barnsfaðir hennar hafi ekki verið fullkomlega á einu máli um nokkur atriði, eins og nákvæman aldur hans þegar samband þeirra hófst, stöðu hennar innan trúfélagsins þar sem þau kynntust, eða samskipti þeirra varðandi umgengni við son þeirra.

Slíkur ágreiningur sé algengur í fréttum, sérstaklega fréttum af persónulegum málum. Önnur atriði fréttarinnar séu óumdeild, eins og sú staðreynd að Ásthildur Lóa hafi ítrekað hringt í konuna sem sendi erindið og mætt óboðin heim til hennar seint um kvöld.

Fréttamaðurinn orðið fyrir rætnu, persónulegu áreiti

Þá segir Heiðar fréttamanninn sem vann fréttina, Sunnu Karen Sigurþórsdóttur, hafa orðið fyrir rætnu og persónulegu áreiti eftir að fréttin fór í loftið. Hún hafi verið sökuð um annarleg sjónarmið fyrir það eitt að vinna vinnuna sína af vandvirkni, heilindum og fagmennsku, í fullu samráði við ritstjórn fréttastofunnar.

„Það er miður að sjá ófrægingarherferðir á hendur blaðamönnum ná útbreiðslu á samfélagsmiðlum á meðal fólks sem á að vita betur,“ segir hann.

Segir hann það aldrei þægilegt eða þakklátt starf að segja fréttir af viðkvæmum einkahögum fólks, þeir eigi yfirleitt takmarkað erindi í fréttir. Það sé þó hlutverk og tilgangur fréttamiðla að segja frá atburðum og aðstæðum sem gætu orðið til þess að ráðherra sé ekki sætt í embætti, hversu óþægilegar og dapurlegar sem þær kunni að vera.

Ef fjölmiðlar sinni ekki þessu hlutverki sé alveg óhætt að leggja þá niður og slökkva ljósið.