Stefna að opnun ofbeldismóttöku fyrir börn

Sæki samantekt...

Fyrsta skref í mótun framtíðarsýnar í heilbrigðisþjónustu við börn sem búa við ofbeldi er að setja á fót einingu á Landspítala sem veitir börnum sem eru þolendur hvers kyns ofbeldis viðeigandi heilbrigðisþjónustu án tafar. Þjónustan verður þverfagleg og veitt af heilbrigðisstarfsmönnum með sérþekkingu á málefnum barna.

Í desember síðastliðnum, 2024, var Landspítala falið að hefja undirbúning opnunar slíkrar einingar en heilbrigðisráðuneytið lagði 13 milljónir króna til undirbúningsins. Landspítali hefur skilað verkáætlun og að lokinni rannsókn og greiningu, mótun, vinnustofu, prófun á móttöku, árangursmati og endurskoðun er gert ráð fyrir að „innleiðingartillaga ofbeldismóttöku fyrir börn líti dagsins ljós í janúar 2026.“

Þetta kemur fram í fyrstu stöðuskýrslu um innleiðingu aðgerða sem sérstakur aðgerðahópur vegna ofbeldis meðal barna og gegn börnum hefur skilað af sér. Aðgerðunum er ætlað að sporna við þróun í átt að auknu ofbeldi, auka forvarnarstarf og leiða saman fjölbreytta þjónustu- og viðbragðsaðila í samstilltu átaki gegn vaxandi ofbeldi meðal barna og ungmenna á Íslandi.

Auka forvarnir og bæta lífsgæði

Alls voru samþykktar 25 aðgerðir til þess að sporna gegn ofbeldi meðal barna og gegn börnum. Við mótun aðgerða var meðal annars horft til þess að í gildi væri framkvæmdaáætlun í barnavernd 2023–2027 auk þess að stýrihópur um málefni barna með fjölþættan vanda hafði unnið skýrslu með tillögum að úrræðum. Ein af þessum aðgerðum er mótun á framtíðarsýn heilbrigðisþjónustu við börn sem búa við ofbeldi.

Þar sem fjallað er um þá aðgerð í skýrslunni segir að rannsóknir sýni að oft skortir sameiginlegan skilning heilbrigðisstarfsmanna og heildarsýn á viðbrögð heilbrigðiskerfisins við ofbeldi og vanrækslu í garð barna. Mótun framtíðarsýnar er því mikilvæg til að auka snemmtæka íhlutun heilbrigðiskerfis, auka forvarnir og bæta þannig lífsgæði þeirra barna sem búa við ofbeldi og vanrækslu.

Sérstaklega hugað að börnum með fötlun

„Framtíðarsýn þarf ekki einungis að hafa fjármagn, húsnæði og fagfólk með sérþekkingu á málefnum barna, hún þarf einnig að byggja á rannsóknum og gagnreyndum aðferðum þegar kemur að veitingu heilbrigðisþjónustu við börn sem þolendur ofbeldis og vanrækslu. Sérstaklega skal hugað að börnum með fötlun,“ segir þar.

Í skýrslunni er sérstaklega farið yfir hvaða mælikvarði er notaður til að meta stöðuna á hverri tiltekinni aðgerð, sem og hver er ábyrgðaraðili. Þegar kemur að mati á áðurnefndri aðgerð segir að í janúar 2026 skuli öll börn sem eru þolendur ofbeldis fá viðeigandi heilbrigðisþjónustu, sem veitt er meðal annars af sérfræðingum í málefnum barna, svo sem barnalæknum, barnahjúkrunarfræðingum og barnasálfræðingum. Ábyrgðaraðili aðgerðarinnar er heilbrigðisráðuneytið í samvinnu við Landspítala.

Mæta alvarlegri stöðu hér á landi

Aðgerðahópurinn, sem tók til starfa í september síðastliðnum, er skipaður fulltrúum mennta- og barnamálaráðuneytisins, dómsmálaráðuneytisins, heilbrigðisráðuneytisins, innviðaráðuneytisins, Sambands íslenskra sveitarfélaga, Miðstöðvar menntunar og skólaþjónustu, Reykjavíkurborgar, Barna- og fjölskyldustofu, heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins, embættis ríkislögreglustjóra, lögregluembætta og Heimilis og skóla.

Aðgerðahópurinn vinnur áfram að heildstæðri innleiðingu, forgangsröðun og framkvæmd aðgerða. Vinnsla allra aðgerða er hafin og mótuð hefur verið áætlun fyrir innleiðingu og eftirfylgni til næstu tveggja ára. Með markvissri innleiðingu aðgerða og eftirfylgni er ekki einungis verið að mæta þeirri alvarlegu stöðu sem upp er komin hér á landi heldur einnig að greina umfang og eðli vandans, og þróa bestu starfshætti fyrir Ísland.

Hér má lesa stöðuskýrsluna í heild sinni.